Okuyiga:

Okugezesa amagezi kwe ki?

Okugezesa amagezi kwe kugezesa okukozesebwa okukebera obusobozi bw’omuntu mu kulowooza n’okukola ebintu ebikwatagana n’amagezi. Okugezesa kuno kulimu ebibuuzo eby’enjawulo ebikebera engeri omuntu gy’alowoozamu, gy’ategeera ebintu, n’engeri gy’akola ebintu eby’enjawulo. Ebibuuzo bino bisobola okubaamu ebikwata ku kubala, okusoma, okuwandiika, n’ebintu ebirala bingi.

Lwaki okugezesa amagezi kukulu?

Okugezesa amagezi kukulu kubanga kusobola okutuyamba okumanya obusobozi bw’omuntu mu bintu eby’enjawulo. Okugezesa kuno kusobola okukozesebwa mu masomero okuyamba abayizi okufuna okuyigiriza okubagasa, mu bifo by’emirimu okuzuula abantu abasobola okukola emirimu egy’enjawulo, ne mu by’obulamu okuzuula abantu abayinza okuba n’ebizibu by’obwongo.

Engeri ki okugezesa amagezi gye kukolebwamu?

Okugezesa amagezi kusobola okukolebwa mu ngeri ez’enjawulo, naye okusingira ddala kukozesebwa ebibuuzo eby’enjawulo ebikebera obusobozi bw’omuntu mu bintu eby’enjawulo. Ebibuuzo bino bisobola okubaamu:

1. Ebibuuzo ebikwata ku kubala n’okubala mu bwongo

2. Ebibuuzo ebikwata ku kusoma n’okutegeera ebiwandiiko

3. Ebibuuzo ebikwata ku kufaanaganya ebintu n’okuzuula enkwatagana

4. Ebibuuzo ebikwata ku kujjukira n’okukozesa ebijjukirwa

5. Ebibuuzo ebikwata ku kulowooza mu ngeri ey’enjawulo n’okuzuula ebizibu

Okugezesa kuno kusobola okukolebwa ku mpapula oba ku kompyuta, era kusobola okutwala essaawa emu okutuuka ku ssatu okukola.

Ebiva mu kugezesa amagezi bifaananyi bitya?

Ebiva mu kugezesa amagezi bitera okuweebwa mu bifaananyi eby’enjawulo, naye ekisinga okukozesebwa kye kifaananyi kya IQ. IQ kifaananyi ekiraga engeri amagezi g’omuntu gye genkana nga gegeraageranyizibwa n’ag’abantu abalala ab’emyaka gye. Ekifaananyi kino kisobola okubaamu:

1. IQ ya wansi (70-79): Kino kiraga nti omuntu alina obuzibu mu kutegeera n’okukola ebintu ebikwatagana n’amagezi.

2. IQ ya bulijjo (90-109): Kino kiraga nti omuntu alina amagezi agenkana n’ag’abantu abasinga obungi.

3. IQ ya waggulu (120-129): Kino kiraga nti omuntu alina amagezi agasinga ag’abantu abasinga obungi.

4. IQ ya waggulu nnyo (130+): Kino kiraga nti omuntu alina amagezi agasinga nnyo ag’abantu abasinga obungi.

Engeri ki okugezesa amagezi gye kusobola okukozesebwamu?

Okugezesa amagezi kusobola okukozesebwa mu ngeri ez’enjawulo, okugeza:

1. Mu masomero: Okuyamba abayizi okufuna okuyigiriza okubagasa n’okuzuula abayizi abayinza okwetaaga obuyambi obw’enjawulo.

2. Mu bifo by’emirimu: Okuzuula abantu abasobola okukola emirimu egy’enjawulo n’okubayamba okukula mu mirimu gyabwe.

3. Mu by’obulamu: Okuzuula abantu abayinza okuba n’ebizibu by’obwongo n’okubayamba okufuna obujjanjabi obubagasa.

4. Mu by’okwekebera: Abantu basobola okukozesa okugezesa kuno okumanya obusobozi bwabwe n’okuzuula ebitundu mwe bayinza okweyongera.

Ebizibu ebiyinza okubaawo mu kugezesa amagezi

Wadde nga okugezesa amagezi kusobola okuba okw’omugaso, waliwo ebizibu ebimu ebiyinza okubaawo:

1. Okugezesa kuno kusobola obutakwata bintu byonna ebikosa amagezi g’omuntu.

2. Ebiva mu kugezesa kuno bisobola okukyusibwa engeri omuntu gy’awulira ku lunaku olwo oba embeera z’obulamu bwe.

3. Okugezesa kuno kusobola obutakwata nkulaakulana ya muntu mu bintu ebirala ng’empisa, obukugu mu kukwataganira n’abantu, n’ebirala.

4. Abantu abamu basobola okutya nnyo okukola okugezesa kuno, ekiyinza okukosa ebivamu.

Okugezesa amagezi kwe kugezesa okukulu okuyamba okumanya obusobozi bw’omuntu mu kulowooza n’okukola ebintu ebikwatagana n’amagezi. Wadde nga kusobola okuba okw’omugaso, kikulu okujjukira nti kuno si kwe kugezesa kwokka okuyinza okwogera ku busobozi bw’omuntu. Kikulu okukozesa okugezesa kuno awamu n’engeri endala ez’okumanya obusobozi bw’omuntu okusobola okufuna ekifaananyi ekituufu eky’obusobozi bwe.